Mini Encyklopedia Pszczelarska - zbiór definicji i terminów z dziedziny pszczelarstwa

 

Apiterapia – zastosowanie produktów pszczelich w leczeniu i wspomaganiu leczenia chorób

 

Apitoksynoterapia – leczenie jadem pszczelim

 

Bartnictwo – dawniej tą nazwą określano pszczelarstwo

 

Bartnik – pszczelarz, nazwa używana do dzisiaj

 

Bezmatek – rodzina pszczela, w której nie ma matki pszczelej

 

Brzeczka miodowa – mieszanina miodu, wody i szlachetnych drożdży winiarskich w odpowiednich proporcjach.                               Rozróżniamy dwa rodzaje brzeczki – brzeczka niesycona (na zimno) i brzeczka sycona (na gorąco)

 

Chityna - związek organiczny, z którego są zbudowane szkielety zewnętrzne stawonogów.

 

Cicha wymiana – wymiana starej matki pszczelej na młodą

 

Czerw - wszystkie stadia rozwojowe (jaja, larwy, przedpoczwarki i poczwarki) pszczoły

                z wyjątkiem owada dorosłego (imago).

 

Czerwienie – składanie jajeczek przez matkę pszczelą lub trutówki

 

Czerw garbaty - czerw trutowy rozwijający się w komórkach pszczelich.

 

Czerw otwarty - niezasklepiony - jaja oraz larwy pszczele

 

Czerw pszczeli - czerw pszczół robotnic.

  

Czerw rozstrzelony - nieregularne, luźne ułożenie czerwiu na plastrze świadczące o niepełnej sprawności

                                         matki  pszczelej

 

Czerw trutowy - czerw trutni,

 

Czerw zakryty - zasklepiony - ostatnie stadium larwy, tzw. larwy przędzące,

                              przedpoczwarki oraz poczwarki do imago.

 

Czerwienie - składanie jajeczek przez matkę lub robotnice - trutówki fizjologiczne,

                        do komórek pszczelich lub trutowych.

 

Czułki - narządy zmysłowe, u owadów są to parzyste przysadki osadzone poza czołem (anteny)

 

Dokarmianie - uzupełnianie niezbędnych zapasów w gnieździe rodziny pszczelej.

 

Gniazdo pszczele - zabudowane plastrami woskowymi wnętrze ula.

 

Feromony – służą do komunikacji między osobnikami pszczelimi wydzielane przez gruczoły zapachowe.

                      Truteń wyczuwa feromony matki pszczelej z bardzo dużej odległości.

 

Gniazdo pszczele – w skład gniazda wchodzą pszczoły robotnice, matka pszczela, trutnie,

                                  woskowe plastry z zapasami miodu i pierzgi oraz czerwiem pszczelim i trutowym.

                                  Gniazdo może być zlokalizowane w ulach lub na dziko – w dziuplach drzew i w szczelinach

                                   budynków. Pszczoły instynktownie nie zakładają swoich gniazd w ziemi.

                                  Zdarza się w Polskich warunkach klimatycznych, że pszczoły swoje gniazda bezpośrednio pod

                                  konarami drzew, co w większości przypadków kończy się śmiercią całej rodziny pszczelej

                                  w okresie zimowym.

 

Gruczoły gardzielowe - gruczoły wytwarzające mleczko pszczele w celu karmienia larw i matki pszczelej

 

Gruczoły zapachowe – patrz feromony

 

HMF - Hydroksymetylofurfural – organiczny związek chemiczny, który jest składnikiem miodu pszczelego.

                               Jego nadmiar jest niepożądany w miodzie i występuje podczas przegrzania

                            (już od temp. 45 °C), a także gdy miód jest narażony na długotrwałe działanie promieni słonecznych.

 

 Imago – dojrzała postać pszczoły robotnicy, matki lub trutnia.

 

Inhibina – enzym wytwarzany przez organizm pszczoły, składnik miodu, zapobiega rozwojowi min niepożądanych

                   drożdży i niektórych bakterii

 

Jad pszczeli - apitoksyna – wydzielina gruczołu jadowego pszczoły robotnicy lub matki pszczelej.

 

Kand - ciasto miodowo-cukrowe służące do podkarmiania,

             stosowane najczęściej przy wychowie matek pszczelich.

 

Kit pszczeli – zbierany jest przez pszczoły z żywic roślinnych, które wydzielają pączki i młode pędy drzew oraz

               pozostałe rośliny zielone. Kit służy pszczołom głównie jako materiał uszczelniający i dezynfekujący.

               Powlekają nim wgłębienia, uszkodzenia i szpary w ścianach ula,

              regulują szerokość otworu wylotowego na zimę. Mumifikują w celu zapobieżenia ich rozkładowi,

              ciała martwych szkodników, które wtargnęły do ula (ryjówki, myszy), a których, ze względu na rozmiary,

               nie są w stanie usunąć na zewnątrz.

 

Kłąb zimowy - rodzina pszczela obsiadająca gniazdo w formie kuli poprzedzielanej plastrami.

 

Krata odgrodowa – przegroda (blaszana lub plastykowa) z otworami o szerokości 4,3 mm uniemożliwiającymi

                          przejście przez nie matkom oraz trutniom.

 

Lot godowy – akt kopulacyjny matki pszczelej

 

Matecznik - komórka o jednorazowym przeznaczeniu, służąca wyłącznie do wychowu matki pszczelej.

 

Matecznik wygryziony - z którego wygryzła się matka pszczela, odcinając żuwaczkami wieczko matecznika.

 

Matecznik zgryziony - zniszczony przez robotnice na skutek: 

                * zażądlenia poczwarki przez matkę

                * zamarcia poczwarki

                * zlikwidowania nastroju rojowego przez wystąpienie silnego wziątku.

 

Matka pszczela – samica pszczela z rozwiniętymi narządami rozrodczymi.

                 W rodzinie pszczelej występuje jako pojedynczy osobnik

 

Matka strutniała - unasieniona, składająca wyłącznie lub częściowo jaja niezapłodnione.

                 Powodem, tego może być wyczerpanie się lub zamarcie plemników w zbiorniczku nasiennym,                                          spowodowane starością lub przebytymi chorobami.

 

Matka trutowa - nieunasieniona matka pszczela składająca jaja niezapłodnione, z których wylęgają się trutnie.

 

Melecytoza - jest to cukier składający się z dwóch cząsteczek glukozy i jednej cząsteczki fruktozy,

                  wchodzi w skład miodu spadziowego, który nie powinien znajdować się w zapasach zimowych dla pszczół

 

Miodarka – urządzenie do odwirowywania miodu z plastrów

 

Miodnia - część gniazda pszczelego oddzielona, od rodni i przeznaczona do gromadzenia miodu.

 

Miód pszczeli nektarowy – miód z nektaru wydzielanego przez rośliny

 

Miód pszczeli spadziowy – miód z odchodów mszyc

 

Miód krupiec - dojrzały miód skrystalizowany.

 

Miód patoka - dojrzały miód w stanie płynnym.

 

Miód poszyty- zasklepiony cienką warstwą wosku.

 

Miseczka matecznikowa - zaczątek matecznika.

 

Mleczko pszczele – wydzielina gruczołów gardzielowych pszczoły robotnicy

 

Nakrop - nektar przyniesiony przez robotnice w wolach, nieco zagęszczony

               i przerobiony oraz złożony w komórkach plastrów.

 

Nektar - wydzielina nektarników roślinnych przywabiająca owady w celu zapylenia

 

Obnóża pyłkowe - grudki pyłku formowane na goleniach trzeciej pary odnóży robotnic i przynoszone do ula.

 

Oczy złożone pszczoły – pszczoły mają 5 oczu, z czego 2 duże, umieszczone po bokach głowy –

                 oczy złożone składające się z tysięcy pojedynczych rurkowatych elementów,

                 a na górze głowy umieszczone są 3 oczy proste czyli przyoczka

 

Odkład pszczeli – sztuczny rój przeznaczony do powiększenia pasieki, zwalczania nastroju rojowego

                   lub na sprzedaż

 

Odsklepiacz – narzędzie do odsklepiania komórek z miodem pokrytych cienką warstwą wosku (zasklepu)

 

Partenogeneza (dzieworództwo) – bezpłciowa odmiana rozmnażania z powodu braku zapłodnienia,

                      polegająca na rozwoju osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika.

                       Odkrywcą partenogenezy u pszczół był Jan Dzierżon

 

Pasieczysko - miejsce stacjonowania pasieki, inaczej zwane toczkiem

 

Pasieka - ule z rodzinami pszczelimi, wyposażenie, budowle pasieczne zlokalizowane na pasieczysku,

 

Patoka – płynny miód pszczeli

 

Pień pszczeli - stare określenie wywodzące się z okresu bartnictwa, oznaczające rodzinę pszczelą w ulu.

 

Pinocembrin – składnik propolisu i miodu, przeciwutleniacz

 

Pierzga - obnóża złożone do komórek pszczelich, ubite, zmieszane z miodem i zakiszone.

 

Plaster pszczeli - zbudowana z wosku część gniazda pszczelego,

                    składająca się z komórek pszczelich (plaster pszczeli), trutowych (plaster trutowy)

                    lub obu rodzaju tych komórek, wraz z komórkami przejściowymi.

                    We współczesnej gospodarce pasiecznej plaster odbudowywany jest na węzie,

                    umieszczonej w ramce na osnowie z drutu.

 

Podkarmianie (pobudzające) - wywołanie w rodzinie pszczelej złudzenia występowania naturalnego pożytku

                    w przyrodzie. Stosujemy w celu wywołania lub zwiększenia, czerwienia,

                    co przyspiesza rozwój rodziny pszczelej.

 

Pożytek pszczeli – występowanie w przyrodzie nektaru, spadzi lub pyłku (odpowiednio - pożytek nektarowy,                                   spadziowy lub pyłkowy).

 

Półtrutnie - trutnie powstałe z czerwiu garbatego, nieco mniejsze w porównaniu

                      z rozwijającymi się w komórkach trutowych.

 

Propolis – patrz kit pszczeli

 

Pszczelarstwo - praktyczne zajmowanie się chowem lub hodowlą pszczół.

 

Pszczelnictwo - nauka o pszczelarstwie.

 

Pszczoła robotnica - samica pszczela o uwstecznionych narządach rozrodczych,

                    przystosowana do wykonywania prac na rzecz rodziny pszczelej

 

Pyłek kwiatowy - plemniki roślin produkowane przez pylniki, zbierane przez pszczoły w formie obnóży,

                    służące pszczołom głównie jako pokarm białkowy.

 

Ramka - drewniana, zewnętrzna konstrukcja służąca do zawieszania plastra w ulu.

 

Rodnia - część gniazda pszczelego przeznaczona do czerwienia przez matkę.

 

Rodzina pszczela - tworzy ją matka i kilkadziesiąt tysięcy robotnic (także w pewnym okresie – do kilkuset trutni)                      zamieszkujące gniazdo pszczele.

 

Rój - oddzielona część rodziny pszczelej wraz z matką (matkami), a często i trutniami,

               podczas podziału, efektem czego jest naturalne rozmnażanie się pszczół.

               Rój osadza się najczęściej na gałęzi drzewa i wisi przez pewien czas w postaci grona rojowego.

               Z chwilą złapania go przez pszczelarza i osadzenia w ulu

               lub naturalnego osiedlenia się np. w dziupli drzewa,

               po rozpoczęciu budowy plastrów i rozpoczęcia czerwienia przez matkę, rój staje się rodziną pszczelą.

 

Spadź - słodka wydalina (kał) mszyc lub czerwców, powstała przez przefiltrowanie w ich organizmie soków roślin                w celu wykorzystania białka.

 

Susz – woszczyna - stare, wycofane i wycięte z ramek plastry lub kawałki plastrów, przeznaczone do przetopienia              w celu oddzielenia czystego wosku od innych zanieczyszczeń tzw. zboin.

 

Truteń – samiec pszczeli

 

Trutówki anatomiczne - pszczoły robotnice, którym wskutek nadmiernego spożycia mleczka pszczelego

               i niedoboru lub braku substancji matecznej oraz wystąpienia nastroju rojowego rozwinęły się jajniki.

 

Trutówki fizjologiczne - czerwiące trutówki anatomiczne.

 

Użądlenie - wprowadzenie żądła pszczół przez skórę, co powiązane jest z wstrzyknięciem jadu

           i pojawieniem się miejscowego odczynu anafilaktycznego. Użądlenie może okazać się śmiertelne w wyniku                  uczulenia na jad, wielokrotnych użądleń, uogólnionej reakcji alergicznej, w przypadku gdy miejscem                            użądlenia jest jama ustna (powstała opuchlizna może uniemożliwiać oddychanie).

           Postępowanie po użądleniu opiera się na wyjęciu żądła, tak aby nie wstrzyknąć zawartego w nim jadu.

           W przypadku użądlenia ust bądź gardła nie wyjmuje się żądła, a pacjenta przewozi się do szpitala.

           Ciężkie przypadki leczy się farmakologicznie w warunkach szpitalnych.

 

Węza pszczela - środkowa ściana plastra - na gładkim arkuszu wosku wyciśnięte zaczątki (denka)

          komórek pszczelich, lub trutowych - węza pszczela lub trutowa.

 

Wosk pszczeli - substancja tłuszczowa w postaci łuseczek, wydzielana przez pszczoły robotnice

            w celu budowy plastrów

 

Woszczyna – patrz Susz

 

Wziątek pszczeli - przynoszony przez pszczoły do ula pożytek.

 

Zaperzenie - wydalanie przez pszczoły kału w gnieździe w okresie zimowania, spowodowane niewłaściwym                                  przebiegiem zimowi (choroby, zły pokarm niepokojenie rodzin).

 

Zboiny - zanieczyszczenia powstające przy wytapianiu wosku z suszu. Składają się z: kału larw, oprzędu larw,                              koszulek, pierzgi i innych zanieczyszczeń.

 

Żądło - narząd pszczół robotnic i matek pszczelich umieszczony na końcu odwłoka,

             połączony rynienką z gruczołem jadowym. Służy do obrony, a u matek pszczelich również jako

             pokładełko do składania jajeczek. Utrata żądła zazwyczaj wiąże się ze śmiercią owada.